MAIKLING KUWENTO
Maikling
Kuwento – ay isang maikling salaysay hinggil sa isang mahalagang pangyayaring kinasasangkutan
ng isa o ilang tauhan at may iisang kakintalan o impresyon lamang.
Ang mga elemento ng maikling kuwento ay
ang sumusunod:
a. Tauhan na nagtataglay ng suliranin – ang karakter na kung saan ang magsisilbingdaan upang
magkaroon ng kuwenta ang kuwento
b. Tagpuan – ang lugar na pinangyayarihan ng kuwento
c. Banghay – ang pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari sa isang kuwento
d. Kakintalan – mensahe/aral na makukuha sa kuwento
ANG KUWENTO NI MABUTI
ni Genoveva Edroza-Matute
Hindi ko siya nakikita ngayon. Ngunit sinasabi nilang naroroon
pa siya sa dating pinagtuturuan, sa walang pintang paaralang una kong
kinakitaan sa kanya. Sa isa sa mga lumang silid sa ikalawang palapag, sa itaas
ng lumang hagdang umiingit sa bawat hakbang, doon sa kung manunungaw ay
matatanaw ang maitim na tubig ng isang estero. Naroon pa siya’t nagtuturo ng
mga kaalamang pang-aklat, at bumubuhay ng isang uri ng karunungan sa kanya ko
lamang natutuhan.
Lagi ko siyang inuugnay sa kariktan ng buhay. Saan man sa
kagandahan; sa tanawin, sa isang isipan o sa isang tunog kaya, nakikita ko siya
at ako’y lumiligaya. Ngunit walang anumang maganda sa kanyang anyo… at sa kanyang
buhay…
Siya ay isa sa mga pangkaraniwang guro noon. Walang sinumang
nag-ukol sa kanya ng pansin. Mula sa kanyang pananamit hanggang sa paraan ng
pagdadala niya ng mga panunugutan sa paaralan, walang masasabing anumang
pangkaraniwan sa kanya.
Siya’y tinatawag naming lahat na si Mabuti kung siya’y nakatalikod.
Ang salitang iyon ang simula ng halos lahat ng kanyang pagsasalita. Iyon ang
pumalit sa mga salitang hindi niya maalala kung minsan, at nagiging pamuno sa mga
sandaling pag-aalanganin. Sa isang paraang malirip, iyon ay naging salamin ng
uri ng paniniwala sa buhay.
“Mabuti,” ang sasabihin niya, “… ngayo’y magsisimula tayo sa
araling ito. Mabuti nama’t umabot tayo sa bahaging ito… Mabuti… Mabuti!”
Hindi ako kailanman magtatapat sa kanya ng anuman kung di
lamang nahuli niya akong minsang lumuluha; nang hapong iyo’y iniluha ng bata
kong puso ang pambata ring suliranin.
Noo’y magtatakipsilim na at maliban sa pabugsu-bugsong hiyawan
ng mga nagsisipanood sa pagsasanay ng mga manlalaro ng paaralan, ang buong
paligid ay tahimik na. Sa isang tagong sulok ng silid-aklatan, pinilit kong
lutasin ang aking suliranin sa pagluha.
Doon niya ako natagpuan.
“Mabuti’t may tao pala rito,” wika niyang ikinukubli ang
pag-aagam-agam sa narinig. “Tila may suliranin… mabuti sana kung makatutulong
ako.”
Ibig kong tumakas sa kanya at huwag nang bumalik pa
kailanman. Sa bata kong isipan ay ibinilang kong kahihiyan ay kababaan ang
pagkikita pa naming muli sa hinaharap, pagkikitang magbabalik sa gunita ng
hapong iyon. Ngunit, hindi ako makakilos sa sinabi niya pagkatapos. Napatda ako
na napaupong bigla sa katapat na luklukan.
“Hindi ko alam na may tao rito… naparito ako upang umiyak
din.”
Hindi ako nakapangusap sa katapatang naulinig ko sa kanyang
tinig. Nakababa ang kanyang paningin sa aking kandungan. Maya-maya pa’y nakita
ko ang bahagyang ngiti sa kanyang labi.
Tinanganan niya ang aking mga kamay at narinig ko na lamang
ang tinig sa pagtatapat sa suliraning sa palagay ko noo’y siya nang
pinakamabigat.Nakinig siya sa akin, at ngayon, sa paglingon ko sa pangyayaring
iyo’y nagtataka ako kung paanong napigil niya ang paghalakhak sa gayong
kamusmos na bagay. Ngunit, siya’y nakinig nang buongpagkaunawa, at alam ko na
ang pagmamalasakit niya’y tunay na matapat.
Lumabas kaming magkasabay sa paaralan. Ang panukalang
naghihiwalay sa amin ay natatanaw na nang bigla akong makaalala.
“Siyanga pala, Ma’am, kayo? Kayo pala? Ano ho iyong ipinunta
ninyo sa sulok na iyon na … iniiyakan ko?”
Tumawa siya ng marahan at inulit ang mga salitang iyon; “ang
sulok na iyon na … iniiyakan natin… nating dalawa.” Nawala ang marahang
halakhak sa kanyang tinig: “sana’y masabi ko sa iyo, ngunit… ang suliranin…
kailanman. Ang ibig kong sabihin ay … maging higit na mabuti sana sa iyo ang…
buhay.”
Si Mabuti’y naging isang bagong nilikha sa akin mula nang
araw na iyon. Sa pagsasalita niya mula sa hapag, pagtatanong, sumagot, sa
pagngiti niyang mabagal at mahiyain niyang mga ngiti sa amin, sa paglalim ng
kunot sa noo niya sa kanyang pagkayamot, naririnig kong muli ang mga yabag na
palapit sa sulok na iyon ng silid-aklatan. Ang sulok na iyon,.. “Iniiyakan
natin,” ang sinabi niya nang hapong iyon. At habang tumataginting sa silid
namin ang kanyang tinig sa pagtuturo’y hinuhulaan ko ang dahilan o mga dahilan
ng pagtungo niya sa sulok na iyon ng silid-aklatan. Hinuhulaan ko kung
nagtutungo pa siya roon, sa aming sulok na iyong… aming dalawa…
At sapagkat natuklasan ko ang katotohanang iyon tungkol sa
kanya, nagsimula akong magmasid, maghintay ng mga bakas ng kapaitan sa kanyang
sinasabi. Ngunit, sa tuwina, kasayahan, pananalig, pag-asa ang taglay niya sa
aming silid-aralan. Pinuno siya ng maririkit na guni-guni ng aming isipan at ng
mga tunog ng aming pandinig at natutuhan naming unti-unti ang kagandahan ng
buhay. Bawat aralin namin sa panitikan ay naging isang pagtighaw sa kauhawan
namin sa kagandahan at ako’y humanga.
Wala iyon doon kanina, ang masasabi ko sa aking sarili
pagkatapos na maipadama niya sa amin ang kagandahan ng buhay sa aming aralin.
At hindi naging akin ang pagtuklas na ito sa kariktan kundi pagkatapos na
lamang ng pangyayaring iyon sa silid-aklatan.
Ang pananalig niya sa kalooban ng maykapal, sa sangkatauhan,
sa lahat na, isa sa mga pinakamatibay na aking nakilala. Nakasasaling ng
damdamin. Marahil, ang pananalig niyang iyon ang nagpakita sa kanya ng
kagandahan sa mga bagay na karaniwan na lamang sa amin ay walang kabuluhan.
Hindi siya bumabanggit ng anuman tungkol sa kanyang sarili
sa buong panahon ng pag-aaral namin sa kanya. Ngunit bumanggit siya tungkol sa
kanyang anak na babae, sa tangi niyang anak… nang paulit-ulit. Hindi rin siya
bumabanggit sa amin kailanman tungkol sa ama ng batang iyon. Ngunit, dalawa sa
mga kamag-aral namin ang nakababatid na siya’y hindi balo.
Walang pag-aalinlangan ang lahat ng bagay at pangarap niyang
maririkit ay nakapaligid sa batang iyon. Isinalaysay niya sa amin ang katabilan
niyon. Ang paglaki nang mga pangarap niyon, ang nabubuong layunin niyon sa
buhay. Minsan, tila hindi namamalayang nakapagpapahayag ang aming guro ng isang
pangamba, ang pagkatakot niyang baka siya hindi umabot sa matatayog na pangarap
ng kanyang anak. Maliban sa iilan sa aming pangkat, paulit-ulit niyang
pagbanggit sa kanyang anak ay iisa lamang ang mga bagay na “pinagtitiisang”
pakinggan sapagkat walang paraang maiwasan iyon. Sa akin, ang bawat pagbanggit
na iyon ay nagkakaroon ng kahulugan sapagkat noon pa ma’y nabubuo na sa aking
isipan ang isang hinala.
Sa kanyang magandang salaysay, ay nalalaman ang tungkol sa
kaarawan ng kanyang anak, ang bagong kasuotan niyong may malaking lasong pula
sa baywang, ang mga kaibigan niyong mga bata rin, ang kanilang mga handog. Ang
anak niya’y anim na taong gulang na. Sa susunod na taon siya’y magsisimula nang
mag-aral. At ibig ng guro naming maging manggagamot ang kanyang anak–at isang
mabuting manggagamot.
Nasa bahaging iyon ang pagsasalita ng aming guro nang isang
bata sa aking likuran ang bumulong: “Gaya ng kanyang ama!”
Narinig ng aming guro ang sinabing iyon ng batang lalaki. At
siya’y nagsalita.
“Oo, gaya ng kanyang ama,” ang wika niya. Ngunit tumakas ang
dugo sa kanyang mukha habang sumisilay ang isang pilit na ngiti sa kanyang
labi.
Iyon ang una at huling pagbanggit sa aming klase ang tungkol
sa ama ng batang may kaarawan.
Matitiyak ko noong may isang bagay ngang malisya sa buhay
niya. Malisya nang ganoon na lamang. At habang nakaupo ako sa aking luklukan,
may dalawang dipa lamang ang layo sa kanya, kumirot ang puso ko sa pagnanasang
lumapit sa kanya, tanganan ang kanyang mga kamay gaya ng ginagawa niya nang
hapong iyon sa sulok ng silid-aklatan, at hilinging magbukas ng dibdib sa akin.
Marahil, makagagaan sa kanyang damdamin kung may mapagtatapatan siyang isang
tao man lamang. Ngunit, ito ang sumupil sa pagnanasa
kong
yaon; ang mga kamag-aral kong nakikinig ng walang anumang malasakit sa kanyang sinasabing,
“Oo, gaya ng kanyang ama,” habang tumatakas ang dugo sa kanyang mukha.
Pagkatapos, may sinabi siyang hindi ko makalilimutan
kailanman. Tiningnan niya ako ng buong tapang na pinipigil ang panginginig ng
mga labi at sinabi ang ganito : “Mabuti… mabuti gaya ng sasabihin nitong
Fe–lyon lamang nakararanas ng mga lihim na kalungkutan ang maaaring makakilala
ng mga lihim na kaligayahan. Mabuti, at ngayon, magsimula sa ating aralin…”
Natiyak ko noon, gaya ng pagkakatiyak ko ngayon na hindi
akin ang pangungusap na iyon, ni sa aking mga pagsasalita, ni sa aking mga
pagsusulat. Ngunit samantalang nakatitig siya sa akin ng umagang iyon, habang
sinasabi niya ang pangungusap na iyon, nadama kong siya at ako ay iisa. At kami
ay bahagi ng mga nilalang na sapagkat nakaranas ng mga lihim na kalungkutan ay
nakakikilala ng mga lihim na kaligayahan.
At minsan pa, nang umagang iyon, habang unti-unting
bumabalik ang dating kulay ng kanyang mukha, muli niyang ipinamalas ang mga
nagtatagong kagandahan sa aralin namin sa panitikan. Ang kariktan ng
katapangan; ang kariktan ng pagpapatuloy anuman ang kulay ng buhay.
At ngayon, ilang araw lamang ang nakararaan buhat nang
mabalitaan ko ang tungkol sa pagpanaw ng manggagamot na iyon. Ang ama ng batang
iyon marahil ay magiging isang manggagamot din balang araw, ay namatay, at
naburol ng dalawang gabi at dalawang araw sa isang bahay na hindi siyang
tirahan ni Mabuti at ng kanyang anak. At naunawaan ko ang lahat. Sa hubad na
katotohanan niyon at sa buong kalupitan niyon ay naunawaan ko ang lahat.
ANAPORA AT KATAPORA
Anapora – nasa unahan ang tinutukoy at nasa hulihan ang
naglalarawan sa tinutukoy.
Halimbawa:
Si
Mabuti ay isang guro. Lagi siyang tumatangis sa loob ng silid-aklatan at iyon ang
naging usap-usapan sa paaralang kanyang pinagtuturuan.
Katapora – nasa hulihan ang tinutukoy at nasa unahan ang
naglalarawan sa tinutukoy.
Halimbawa:
Lagi
siyang tumatangis sa loob ng silid-aklatan at iyon ang naging usap-usapan sa
paaralang kanyang pinagtuturuan. Siya si Mabuti.
